Atasözleri ile Mitolojik Düşüncenin İlgisi Bakımından Türk Kültüründe Bazı Hayvanlar
(Some Animals in Turkish Culture on the Base of Proverbs and Mythological Thinking )

Author : Turan DEMİR  Hasan DEMİR  
Type :
Printing Year : 2021
Number : 1
Page : 70- 89
    


Summary

Myths consist of common cultural elements existing in the subconscious mind of the community. Concepts and objects interpreted based on perceptions are seen in oral culture products. Mankind had to hunt animals in order to survive in the early times, but later on they worshiped and respected them in time. Further, they included animals in their cultural values via images and symbols. Considering the environmental conditions, mankind who has been constantly in touch with animals in some way attributes symbolic meanings to animals in oral culture products based on the functions of animals. Proverbs included among oral culture products are sayings that reflect the common worldview, values and beliefs in which people unite, are based on a certain experience, and reflect emotions and thoughts in the collective memory. We can learn about the functionality of the animals used in the proverbs in terms of cultural and social life. On the other hand, some animals are not included in proverbs according to their mythological origin. This is related to the formation period of proverbs. In this study, we examined 2396 proverbs in the database of the Dictionary of Proverbs and Idioms of the Turkish Language Institution and analysed the usages of the animal names such as horse, wolf, cow-ox (bull), snake, dog, pig, lion, bear, mouse/rat, sheep/ram, chicken/rooster, camel and goat in 554 proverbs according to their place in Turkish mythology. Some animal names are used in proverbs with positive/negative meanings based on their mythological origins, whereas others are used according to their functional characteristics rather than their mythological origins.

Keywords

Myth, Culture, Oral Culture Products, Proverbs, Animals.

Abstract

Mitler, topluluğun bilinçaltında var olan ortak kültür ögelerinden meydana gelir ve algılara göre anlamlandırılan kavram ve nesneler sözlü kültür ürünlerine yansır. İlk zamanlarda hayatta kalmak zorunda olan insanoğlu, hayvanları avlamak zorunda kalmış, zamanla onlara saygı göstermiş, tapmış, imge ve semboller aracılığı ile kültürel değerlerinde yer vermiştir. Çevresel şartlar göz önüne alındığında sürekli hayvanlarla içli dışlı olan insanoğlu, hayvanlara işlevlerine göre sözlü kültür ürünlerinde sembolik anlamlar yüklemiştir. Sözlü kültür ürünleri içerisinde bulunan atasözleri, insanların ortak değerler etrafında birleştiği dünya görüşünü, değerleri ve inançları yansıtan, belli bir tecrübeye dayanan, kolektif hafızada duygu ve düşüncelerin yansıtıldığı kalıplaşmış özlü sözlerdir. Atasözlerinin içeriğinde geçen hayvanların kültürel ve sosyal hayattaki işlevselliği hakkında bilgi edinilebilir. Mitolojik kökene göre bazı hayvanların algılanış şeklinin atasözlerine yansımadığı da görülmektedir. Bu durum atasözlerinin oluşum zamanı ile ilgilidir. Bu çalışmada Türk Dil Kurumunun Atasözleri ve Deyimler Sözlüğünün veri tabanında bulunan 2396 adet atasözü taranmış, 554 tane atasözünde adı geçen hayvanlar mitolojik bağlamına göre incelenerek at, kurt, inek-öküz (boğa), yılan, it/köpek, domuz, aslan, ayı, fare/sıçan, koyun/koç, tavuk/horoz, deve ve keçi Türk mitolojisindeki yerine göre atasözlerinde kullanım şekli araştırılmıştır. Bazı hayvan adları atasözlerinde mitolojik kökenine bağlı olumlu/olumsuz anlamlarda kullanılırken bazı hayvan adları da mitolojik kökeninden uzak işlevsel özelliklerine göre kullanıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Mit, Kültür, Sözlü Kültür Ürünleri, Atasözleri, Hayvanlar.