Моңғолдың құпия шежіресі қолжазбасы негізінде 13. ғасырдағы моңғолдың киім-кешегіндегі ықтималды этникалық іздер
(Based on the Secret History of Mongols Possible Ethnic Traces In The XIII.Century Mongol Clothing And Adornment )

Author : Gulkhanys ARYSTANOVA    
Type :
Printing Year : 2022
Number : 3
Page : 142- 172
    


Summary

This article discusses the possibility of ethnic traces in the clothing and adornment in the 13th century according to the epic chronicle “The Secret History of Mongols”. Mentioned in Chronicle tribes such as Onggirat (Konggirad) ᠬᠣᠩᠭᠢᠷᠠᠳ, Kere’it (Keriyed) ᠬᠡᠷᠢᠶᠡᠳ, Naiman (Nayiman) ᠨᠠᠢᠮᠠᠨ, Merkit (Merged) ᠮᠡᠷᠭᠡᠳ, Tatar ᠲᠠᠲᠠᠷ, Borjigin/Kiyad ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠨ ᠬᠢᠶᠠᠳ, Dörben ᠳᠥᠷᠪᠡᠨ over time, they have been independent countries as present ethnic integrated components of Kazakh, Uzbek, Kyrgyz and Karakalpak nations. The purpose of the study is the analysis of ethnic traits as well as possible in the early Mongolian clothing and to identify the related customs in the manuscript. The terms ᠬᠠᠷ᠎ᠠ ᠪᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠳᠠᠬᠤ (qara buluqan daqu / black sable coat), ᠪᠦᠰᠡ (büse/ belt), ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠪᠦᠰᠧ altan büse/ golden belt) has been choose as the object of the article. As a result, comparing “The Secret History of Mongols manuscript’s “qara buluqan daqu”, “büse”, “altan büse” and the Kazakh “ishik”, “shekpen”, “beldik” (belt), “altın beldik” (gold belt) were compared and their similarities were shown. Meantime, named clothing in connection with adornment was contrasted as well. It was found that there are ethnic traces.

Keywords

The Secret History of Mongols, tribal and clans names, qara bulukan daqu, büse, altan büse, ton, ishik, shekpen, beldik, altın beldik, ethnicity.

Abstract

Bu makalede “Moğolların Gizli Tarihi” adlı epik üsluba malik esere göre 13. yüzyıldaki Moğolların giyim-kuşamındaki olası etnik izler incelenmiştir. Eserde adıgeçen Onggirat (Konggirad) ᠬᠣᠩᠭᠢᠷᠠᠳ, Kere’it (Keriyed) ᠬᠡᠷᠢᠶᠡᠳ, Naiman (Nayiman) ᠨᠠᠢᠮᠠᠨ, Merkit (Merged) ᠮᠡᠷᠭᠡᠳ, Tatar ᠲᠠᠲᠠᠷ, Borjigin/Kiyad ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠨ ᠬᠢᠶᠠᠳ, Dörben ᠳᠥᠷᠪᠡᠨ gibi kabilelerin zamanla bugünün Kazak, Özbek, Kırgız ve Karakalpakların etnik bir bileşeni olarak bağımsız bir ülkenin temelini oluşturmuşlardır. Araştırmanın amacı, eserdeki Moğol dönemi giyim kuşamı ve geleneklerini incelemek, mümkünse etnik özelliklerini tespit etmektir. ᠬᠠᠷ᠎ᠠ ᠪᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠳᠠᠬᠤ (qara buluqan daqu/kara samur kürk), ᠪᠦᠰᠡ (büse, kemer) және ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠪᠦᠰᠧ (altan büse/altın kemer) terimleri makalenin araştırma nesnesi olarak seçilmiştir. Neticede “Moğolların Gizli Tarihi” eserinde adıgeçen “qara buluqan daqu”, “büse” ve “altan büse” ile Kazakların ton, işik, şekpen, beldik (kuşak), daqı, altın beldik (altın kuşak) gibi giyim-kuşamları incelenerek, benzer yönleri gösterilmiştir. Aynı zamanda bunlara dair gelenekler de karşılaştırma yapıldı ve etnik izlerin olduğu tespit edildi.

Keywords

Moğolların Gizli Tarihi, aşiret ve boylar, qara buluqan daqu, büse, altan büse, ton, işik, şekpen, beldik, altın beldik, etnos.