Özet


Kyrgyz Akın (Folk Poet) and Its Manascı Bayımbet Abdırakman Uulu (Togolok Moldo)

Uzun süre atlı-göçebe yaşamın etkisi altında kalan Kırgız Türkleri, Sibirya’dan Tanrı dağlarına, Doğu Türkistan’dan Pamir dağlarına, Pamir dağlarından Van yaylalarına kadar geniş bir sahada yaşam sürmüş, temel yaşam ilkelerini töresinden almış, Türk kültürünün ana kodlarının koruması konusunda bir laboratuvar görevi görmüş Türk boylarından biridir. Atlı-göçebe yaşamı günümüze kadar sürdüren ve bu nedenle en zengin destan edebiyatının da temsilcileri olan Kırgızlar, Türk folklorunun diğer şubelerinde de zengin örnekleri günümüze taşımaları ve yaşamlarına tatbik etmeleriyle temayüz etmiş Türk boyu olarak tarif edilebilir. Tanrı dağı bölgesine geldikten sonra Kuzey’de özgün geleneklerini devam ettiren, dönem dönem Rus kültür sahasının etkisi altında kalsa, Rusça konuşsa da dinamik yaşam biçimleriyle kültürlerini korumasını bilen, sözlü kültürlerini nesillerine en iyi şekilde aktaran, güneyde Özbek Türkleriyle temasın getirdiği doğal bir sonuç olarak yerleşik ve daha İslamî kültürü de bünyesinde barındıran, bu yönleriyle farklı kültür damarlarına sahip Türk boyudur Kırgızlar. Kırgız Türkleri uzun dönem Cengiz Han ve ardından Timur İmparatorluğu altında yaşamaları, Rus işgaline kadar okur-yazar çevrede Çağatay ve Tatar edebi dilini kullanmaları, Hanlıklar döneminde Özbek Türkleriyle aynı coğrafya ve kaderi paylaşmaları, Rus işgaliyle birlikte Çarlık politikalarına, Sovyet döneminde ise Sovyet tipi insan yaratma gayretlerine maruz kalmıştır. Kırgız sözlü edebiyatının hem icracısı hem de bir derleyicisi, Manas ve diğer Kırgız destanlarını kayda geçiren destan araştırmacısı ve meraklısı, Kırgız halk edebiyatına ait diğer türlerde derleme yapmış bir folklorcu ve cazgıç akın (kalem şairi) olarak tanınan Togolok Moldo, doğum ve ölüm tarihine bakıldığında Kırgız Türklerinin Çarlık dönemi, Sovyet Dönemi ve Stalin dönemini yaşamış, Arap harflerini, Kiril alfabesini tanımış incelenmeye değer bir kişilik olarak görülmektedir. Bu çalışmada Kırgız halk ve çağdaş edebiyatında cazgıç akın ve manasçı olarak şöhret olmuş, 19. Asrın son çeyreği ile 20. asrın ilk yarısında yaşamış, farklı ideolojik dönemleri tanıma fırsatı bulmuş Togolok Moldo üzerinde durulacak, şairin hayatı, eserleri ve edebi şahsiyeti tanıtılacaktır.



Anahtar Kelimeler

Kırgızlar, Kırgız halk edebiyatı, çağdaş Kırgız edebiyatı, akınlık ve mansçılık geleneği, Togolok Moldo.


Reference